Alésia...

Faits historiques, Grands Hommes, patrimoine, légendes...
Répondre
Avatar du membre
obelix
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 16571
Enregistré le : lun. 04 juin 2007, 22:36
Localisation : Dole en amaous ...

Re: Alésia...

Message par obelix »

jost a écrit :Le Gaffiot donne une explication pour succedo et fons.
Il y aurait une explication plus simple ...

Sachant que les manuscrits latins dont les autres plus récents sont issus étaient largement lacunaires et altérés, on aurait pu très bien écrire "fons" à la place de "fundus". La terminaison "us" s'écrivait généralement en la remplaçant par un accent placé au-dessus du mot.

Image

Un autre exemple d'abréviation avec "ex duobus":

Image


Partant de là, je pense que la confusion entre "fundus" et "fons" est possible. On aurait ainsi un fonds submergé par la mer à marée haute, ce qui me paraît posséder un sens qu'on a du mal à concevoir avec "fons" = source.
Solem lucerna non ostenderent
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

obelix a écrit :On aurait ainsi un fonds submergé par la mer à marée haute, ce qui me paraît posséder un sens qu'on a du mal à concevoir avec "fons" = source.
C'est possible... Mais l'on aurait aussi omis le d
A noter que fond s'exprime aussi par vadum
César l'emploie plusieurs fois à propos de lieux guéables, mais aussi pour les bas fonds et fonds.
Tite Live parle de inexplorata stagni vada,

Titus Livius, Ab Urbe Condita libri 26-27, 26, 48; 3 (auctor c.59BC-c.17)

Militum deinde virtutem conlaudavit quod eos non eruptio hostium, non altitudo moenium, non inexplorata stagni vada, non castellum in alto tumulo situm, non munitissima arx deterruisset quo minus transcenderent omnia perrumperentque.
Ensuite il combla d'éloges la bravoure de ses soldats, que n'avaient pu arrêter ni la brusque sortie des assiégés, ni la hauteur des murailles, ni le passage d'un étang inconnu, ni l'assiette imposante d'un château fort situé sur une éminence, ni l'aspect d'une citadelle défendue par une forte garnison:
Modifié en dernier par jost le dim. 07 mai 2017, 12:09, modifié 1 fois.
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

obelix a écrit :On aurait ainsi un fonds submergé par la mer à marée haute
Tu parlais de marée de 2.5 m
Mesurée en hauteur ou en longueur ?
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
Avatar du membre
obelix
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 16571
Enregistré le : lun. 04 juin 2007, 22:36
Localisation : Dole en amaous ...

Re: Alésia...

Message par obelix »

jost a écrit :
obelix a écrit :On aurait ainsi un fonds submergé par la mer à marée haute
Tu parlais de marée de 2.5 m
Mesurée en hauteur ou en longueur ?
C'est un des maxima de hauteur de la marée en mer Méditerranée. Par exemple, en France, on observe quasiment pas de marée. C'est une conséquence des courants et des vents qui ont tendance à contrer l'effet de la marée. A l'inverse, lorsque les vents et les courants sont favorables, la marée en Méditerranée peut atteindre quelques mètres.

Il existe quelques sites sur le web qui montrent ces différences, toutefois la baie d'Utique ne semble pas être dans une zone à plus forte marée.

Malgré tout, d'après le texte, il me semble que "mare accedit" indique que c'est la mer qui inonde le lieu en montant. Dans ce cas, ce serait bien un fait dû à la marée, ce qui expliquerait un trajet plus direct à marée basse et un autre deux fois plus long à marée haute. Du coup "fons" ne désignerait pas une source (ça n'aurait aucun sens), mais plutôt le lieu en lui-même.
Solem lucerna non ostenderent
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

obelix a écrit :Du coup "fons" ne désignerait pas une source (ça n'aurait aucun sens), mais plutôt le lieu en lui-même.
Seulement la lagune n'est pas sur l'itinéraire, entre celle-ci et la mer il y a la plage.
Si je te suis bien, la marée montante relève le niveau de la lagune qui déborderait et inonderait la plage sur une zone assez large.
C'est bien ça ?
Modifié en dernier par jost le dim. 07 mai 2017, 21:11, modifié 1 fois.
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

obelix a écrit :ce qui expliquerait un trajet plus direct à marée basse et un autre deux fois plus long à marée haute.
attention : marée haute ou basse le trajet direct semble possible.
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

Le Bassin d'eau de Zhana est alimenté par l'eau de la Mejerda. Donc rien à voir avec une fontaine, ni avec une source.
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
Avatar du membre
obelix
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 16571
Enregistré le : lun. 04 juin 2007, 22:36
Localisation : Dole en amaous ...

Re: Alésia...

Message par obelix »

jost a écrit :
obelix a écrit :Du coup "fons" ne désignerait pas une source (ça n'aurait aucun sens), mais plutôt le lieu en lui-même.
Seulement la lagune n'est pas sur l'itinéraire, entre celle-ci et la mer il y a la plage.
Si je te suis bien, la marée montante relève le niveau de la lagune qui déborderait et inonderait la plage sur une zone assez large.
C'est bien ça ?
C'est une hypothèse, oui! Il ne faut pas perdre de vue que la mer s'est retirée d'une dizaine de kms. Pour être exact, c'est le niveau du sol qui s'est relevé progressivement par l'apport des alluvions de la Medjerda.

Le problème que l'on rencontre est probablement un problème de traduction. Le texte ne me paraît pas limpide ... :euh:
Modifié en dernier par obelix le dim. 07 mai 2017, 22:41, modifié 1 fois.
Solem lucerna non ostenderent
Avatar du membre
obelix
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 16571
Enregistré le : lun. 04 juin 2007, 22:36
Localisation : Dole en amaous ...

Re: Alésia...

Message par obelix »

jost a écrit :Le Bassin d'eau de Zhana est alimenté par l'eau de la Mejerda. Donc rien à voir avec une fontaine, ni avec une source.
C'est bien ce qu'il me semblait ...
Solem lucerna non ostenderent
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

A kalaate je ne vois pas de pentes rugueuses de part et d'autre(asperum)
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

obelix a écrit :Le problème que l'on rencontre est probablement un problème de traduction. Le texte ne me paraît pas limpide ...
oui, pas évident du tout.
Le texte laisse entendre un mouvement d'eau vers le haut, qui inonde par après...
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

L’on trouve Abest directo itinere ab Utica paulo amplius passuum milibus III.
et
d’autres textes donnent abest derecto itinere ab Utica paulo amplius passus mille.

Je n’ai pas trouvé de traduction qui donne 3000 pas, toutes restent sur 1000 pas.

Alors ci-dessous tout ce que j’ai pêché sur le site de l’université de Zurich quand César utilise :
- milibus avec passuum,
- mille avec passus.
Observations
Pour milibus passuum
- 16 utilisations
- milibus précède 15 fois passuum
- 1 fois passuum précède, les chiffres romains sont intercalés entre les deux substantifs


1
Iulius Caesar, De Bello Civili, 1, 65, 3; 4 (auctor 100BC-44BC)

suberant enim montes atque a milibus passuum v itinera difficilia atque angusta excipiebant.
2
Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 15, 3; 6 (auctor 100BC-44BC)

[3] Ita dies circiter XV iter fecerunt uti inter novissimum hostium agmen et nostrum primum non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset.
3
Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 23, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Postridie eius diei, quod omnino biduum supererat, cum exercitui frumentum metiri oporteret, et quod a Bibracte, oppido Haeduorum longe maximo et copiosissimo, non amplius milibus passuum XVIII aberat, rei frumentariae prospiciendum existimavit; ‹itaque› iter ab Helvetiis avertit ac Bibracte ire contendit.
4
Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 48, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Eodem die castra promovit et milibus passuum VI a Caesaris castris sub monte consedit.
5
Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 48, 2; 2 (auctor 100BC-44BC)

[2] Postridie eius diei praeter castra Caesaris suas copias traduxit et milibus passuum duobus ultra eum castra fecit eo consilio uti frumento commeatuque qui ex Sequanis et Haeduis supportaretur Caesarem intercluderet.
6
Iulius Caesar, De bello Gallico, 2, 7, 3; 2 (auctor 100BC-44BC)

[3] Itaque paulisper apud oppidum morati agrosque Remorum depopulati, omnibus vicis aedificiisque quo adire potuerant incensis, ad castra Caesaris omnibus copiis contenderunt et a milibus passuum minus duobus castra posuerunt; [4] quae castra, ut fumo atque ignibus significabatur, amplius milibus passuum VIII latitudinem patebant.
7
Iulius Caesar, De bello Gallico, 2, 15, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Cum per eorum fines triduum iter fecisset, inveniebat ex captivis Sabim flumen a castris suis non amplius milibus passuum X abesse; [2] trans id flumen omnes Nervios consedisse adventumque ibi Romanorum expectare una cum Atrebatibus et Viromanduis, finitimis suis [3] (nam his utrisque persuaserant uti eandem belli fortunam experirentur); [4] expectari etiam ab iis Atuatucorum copias atque esse in itinere; [5] mulieres quique per aetatem ad pugnam inutiles viderentur in eum locum coniecisse quo propter paludes exercitui aditus non esset.
8
Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 10, 2; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] [Mosa profluit ex monte Vosego, qui est in finibus Lingonum, et parte quadam ex Rheno recepta, quae appellatur Vacalus insulam efficit Batavorum, in Oceanum influit [2] neque longius ab Oceano milibus passuum LXXX in Rhenum influit.

[4] Haec omnia Caesar eodem illo pertinere arbitrabatur ut tridui mora interposita equites eorum qui abessent reverterentur; tamen sese non longius milibus passuum IIII aquationis causa processurum eo die dixit: [5] huc postero die quam frequentissimi convenirent, ut de eorum postulatis cognosceret.
11
Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 22, 4; 5 (auctor 100BC-44BC)

[4] Huc accedebant XVIII onerariae naves, quae ex eo loco a milibus passuum VIII vento tenebantur quo minus in eundem portum venire possent: has equitibus tribuit.
12
Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 24, 7; 6 (auctor 100BC-44BC)

[7] Atque harum tamen omnium legionum hiberna praeter eam, quam Lucio Roscio im pacatissimam et quietissimam partem ducendam dederat, milibus passuum centum continebantur.
13
Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 32, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] At hostes, posteaquam ex nocturno fremitu vigiliisque de profectione eorum senserunt, collocatis insidiis bipertito in silvis opportuno atque occulto loco a milibus passuum circiter duobus Romanorum adventum exspectabant, [2] et cum se maior pars agminis in magnam convallem demisisset, ex utraque parte eius vallis subito se ostenderunt novissimosque premere et primos prohibere ascensu atque iniquissimo nostris loco proelium committere coeperunt.
14
Iulius Caesar, De bello Gallico, 6, 7, 3; 3 (auctor 100BC-44BC)

[3] Positis castris a milibus passuum XV auxilia Germanorum exspectare constituunt.
15
Iulius Caesar, De bello Gallico, 6, 35, 6; 6 (auctor 100BC-44BC)

[6] Transeunt Rhenum navibus ratibusque triginta milibus passuum infra eum locum, ubi pons erat perfectus praesidiumque ab Caesare relictum: primos Eburonum fines adeunt; multos ex fuga dispersos excipiunt, magno pecoris numero, cuius sunt cupidissimi barbari, potiuntur.
16
Iulius Caesar, De bello Gallico, 6, 36, 2; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Cicero, qui omnes superiores dies praeceptis Caesaris cum summa diligentia milites in castris continuisset ac ne calonem quidem quemquam extra munitionem egredi passus esset, septimo die diffidens de numero dierum Caesarem fidem servaturum, quod longius progressum audiebat, neque ulla de reditu eius fama adferebatur, simul eorum permotus vocibus, [2] qui illius patientiam paene obsessionem appellabant, siquidem ex castris egredi non liceret, nullum eiusmodi casum exspectans, quo novem oppositis legionibus maximoque equitatu dispersis ac paene deletis hostibus in milibus passuum tribus offendi posset, quinque cohortes frumentatum in proximas segetes mittit, quas inter et castra unus omnino collis intererat.



9
Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 11, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Caesar cum ab hoste non amplius passuum XII milibus abesset, ut erat constitutum, ad eum legati revertuntur; qui in itinere congressi magnopere ne longius progrederetur orabant.
10
Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 11, 4; 3 (auctor 100BC-44BC)


Pour mille et passus
- 02 utilisations et passus précède mille


143 Iulius Caesar, De Bello Civili, 2, 24, 4; 4 (auctor 100BC-44BC)

abest derecto itinere ab Utica paulo amplius passus mille.
144 Iulius Caesar, De bello Gallico, 3, 17, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Locus erat castrorum editus et paulatim ab imo acclivis circiter passus mille.
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
Avatar du membre
obelix
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 16571
Enregistré le : lun. 04 juin 2007, 22:36
Localisation : Dole en amaous ...

Re: Alésia...

Message par obelix »

jost a écrit :L’on trouve Abest directo itinere ab Utica paulo amplius passuum milibus III.
et
d’autres textes donnent abest derecto itinere ab Utica paulo amplius passus mille.
En fait, c'est la même chose pour derecto et directo ...
Solem lucerna non ostenderent
Avatar du membre
obelix
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 16571
Enregistré le : lun. 04 juin 2007, 22:36
Localisation : Dole en amaous ...

Re: Alésia...

Message par obelix »

jost a écrit :
Alors ci-dessous tout ce que j’ai pêché sur le site de l’université de Zurich quand César utilise :
- milibus avec passuum,
- mille avec passus.
Il y a aussi "Ante id oppidum planities circiter milia passuum tria in longitudinem patebat" ... :;)
Solem lucerna non ostenderent
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

obelix a écrit :Il y a aussi "Ante id oppidum planities circiter milia passuum tria in longitudinem patebat" ...
EN EFFET
Milia et tria, mais pas passibus
Mais pourquoi donc toutes les traductions donnent-elles mille pas ?
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

Ici les phrases avec passuum, millia ou milibus.
millia ou milibus toujours avant passuum sauf la phrase 39 et là aussi les chiffres romains sont intercalés.

1 Iulius Caesar, De Bello Civili, 1, 16, 2; 3 (auctor 100BC-44BC)

eo cum venisset, cohortes v praemissae a Domitio ex oppido pontem fluminis interrumpebant, qui erat ab oppido milia passuum circiter iii.
2 Iulius Caesar, De Bello Civili, 1, 40, 1; 2 (auctor 100BC-44BC)

in Sicori flumine pontes effecerat duos distantes inter se milia passuum iiii.
3 Iulius Caesar, De Bello Civili, 1, 43, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

Erat inter oppidum Ilerdam et proximum collem, ubi castra Petreius atque Afranius habebant, planities circiter passuum ccc, atque in hoc fere medio spatio tumulus erat paulo editior.
4 Iulius Caesar, De Bello Civili, 1, 54, 3; 3 (auctor 100BC-44BC)

has perfectas carris iunctis devehit noctu milia passuum a castris xxii militesque his navibus flumen transportat continentemque ripae collem improviso occupat.
5 Iulius Caesar, De Bello Civili, 1, 61, 5; 7 (auctor 100BC-44BC)

id erat oppidum positum ad Hiberum miliaque passuum a castris aberat xxx.
6 Iulius Caesar, De Bello Civili, 1, 65, 3; 4 (auctor 100BC-44BC)

suberant enim montes atque a milibus passuum v itinera difficilia atque angusta excipiebant.
7 Iulius Caesar, De Bello Civili, 1, 66, 4; 7 (auctor 100BC-44BC)

uterque idem suis renuntiat: v milia passuum proxima intercedere itineris campestris, inde excipere loca aspera et montuosa; qui prior has angustias occupaverit, ab hoc hostem prohiberi nihil esse negotii.
8 Iulius Caesar, De Bello Civili, 2, 23, 2; 2 (auctor 100BC-44BC)

hic locus abest a Clupeis passuum xxii milia habetque non incommodam aestate stationem et duobus eminentibus promunturiis continetur.
9 Iulius Caesar, De Bello Civili, 2, 38, 3; 5 (auctor 100BC-44BC)

quibus praeerat Saburra, de quo ante erat auditum, sed rex cum omnibus copiis insequebatur et vi milium passuum intervallo ab Saburra consederat.
10 Iulius Caesar, De Bello Civili, 2, 39, 1; 2 (auctor 100BC-44BC)

progressus milia passuum vi equites convenit, rem gestam cognovit; ex captivis quaerit, quis castris ad Bagradam praesit; respondent Saburram.
11 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 26, 4; 5 (auctor 100BC-44BC)

nacti portum, qui appellatur Nymphaeum, ultra Lissum milia passuum iii, eo naves introduxerunt — qui portus ab Africo tegebatur, ab austro non erat tutus — leviusque tempestatis quam classis periculum aestimaverunt.
12 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 36, 2; 2 (auctor 100BC-44BC)

hic nullo in loco Macedoniae moratus magno impetu tetendit ad Domitium, et cum ab eo milia passuum xx afuisset, subito se ad Cassium Longinum in Thessaliam convertit.
13 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 37, 2; 3 (auctor 100BC-44BC)

sed cum esset inter bina castra campus circiter milium passuum iii, Domitius castris Scipionis aciem suam subiecit, ille a vallo non discedere perseveravit.
14 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 38, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

His rebus gestis Domitius sperans Scipionem ad pugnam elici posse simulavit sese angustiis rei frumentariae adductum castra movere vasisque militari more conclamatis progressus milia passuum iii loco idoneo et occulto omnem exercitum equitatumque collocavit.
15 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 44, 3; 3 (auctor 100BC-44BC)

castellis enim xxiv effectis xv milia passuum circuitu amplexus hoc spatio pabulabatur; multaque erant intra eum locum manu sata, quibus interim iumenta pasceret.
16 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 63, 3; 4 (auctor 100BC-44BC)

sed operum magnitudo et continens omnium dierum labor, quod milia passuum in circuitu xvii munitione erat conplexus, perficiendi spatium non dabat.
17 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 76, 4; 4 (auctor 100BC-44BC)

quibus ad sequendum impeditis, Caesar quod fore providerat, meridiano fere tempore signo profectionis dato exercitum educit duplicatoque eius diei itinere viii milia passuum ex eo loco procedit.
18 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 97, 3; 4 (auctor 100BC-44BC)

qua re animadversa Caesar copias suas divisit partemque legionum in castris Pompei remanere iussit, partem in sua castra remisit, iiii secum legiones duxit commodioreque itinere Pompeianis occurrere coepit et progressus milia passuum vi aciem instruxit.
19 Iulius Caesar, De Bello Civili, 3, 112, 1; 2 (auctor 100BC-44BC)

haec insula obiecta Alexandriae portum efficit; sed a superioribus regibus in longitudinem passuum dcccc in mare iactis molibus angusto itinere et ponte cum oppido coniungitur.
20 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 2, 6; 5 (auctor 100BC-44BC)

[6] Pro multitudine autem hominum et pro gloria belli atque fortitudinis angustos se fines habere arbitrabantur, qui in longitudinem milia passuum CCXL, in latitudinem CLXXX patebant.
21 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 8, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Interea ea legione quam secum habebat militibusque, qui ex provincia convenerant, a lacu Lemanno, qui in flumen Rhodanum influit, ad montem Iuram, qui fines Sequanorum ab Helvetiis dividit, milia passuum XVIIII murum in altitudinem pedum sedecim fossamque perducit.
22 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 15, 3; 6 (auctor 100BC-44BC)

[3] Ita dies circiter XV iter fecerunt uti inter novissimum hostium agmen et nostrum primum non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset.
23 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 21, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Eodem die ab exploratoribus certior factus hostes sub monte consedisse milia passuum ab ipsius castris octo, qualis esset natura montis et qualis in circuitu ascensus qui cognoscerent misit.
24 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 22, 4; 5 (auctor 100BC-44BC)

Eo die quo consuerat intervallo hostes sequitur et milia passuum tria ab eorum castris castra ponit.
25 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 23, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Postridie eius diei, quod omnino biduum supererat, cum exercitui frumentum metiri oporteret, et quod a Bibracte, oppido Haeduorum longe maximo et copiosissimo, non amplius milibus passuum XVIII aberat, rei frumentariae prospiciendum existimavit; ‹itaque› iter ab Helvetiis avertit ac Bibracte ire contendit.
26 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 25, 5; 5 (auctor 100BC-44BC)

[5] Tandem vulneribus defessi et pedem referre et, quod mons suberit circiter mille passuum ‹spatio›, eo se recipere coeperunt.
27 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 41, 5; 4 (auctor 100BC-44BC)

[5] Septimo die, cum iter non intermitteret, ab exploratoribus certior factus est Ariovisti copias a nostris milia passuum IIII et XX abesse.
28 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 48, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Eodem die castra promovit et milibus passuum VI a Caesaris castris sub monte consedit.
29 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 48, 2; 2 (auctor 100BC-44BC)

[2] Postridie eius diei praeter castra Caesaris suas copias traduxit et milibus passuum duobus ultra eum castra fecit eo consilio uti frumento commeatuque qui ex Sequanis et Haeduis supportaretur Caesarem intercluderet.
30 Iulius Caesar, De bello Gallico, 1, 53, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt nec prius fugere destiterunt quam ad flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter L pervenerunt.
31 Iulius Caesar, De bello Gallico, 2, 6, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Ab his castris oppidum Remorum nomine Bibrax aberat milia passuum VIII. Id ex itinere magno impetu Belgae oppugnare coeperunt.
32 Iulius Caesar, De bello Gallico, 2, 7, 3; 2 (auctor 100BC-44BC)

[3] Itaque paulisper apud oppidum morati agrosque Remorum depopulati, omnibus vicis aedificiisque quo adire potuerant incensis, ad castra Caesaris omnibus copiis contenderunt et a milibus passuum minus duobus castra posuerunt; [4] quae castra, ut fumo atque ignibus significabatur, amplius milibus passuum VIII latitudinem patebant.
33 Iulius Caesar, De bello Gallico, 2, 8, 3; 2 (auctor 100BC-44BC)

[3] Ubi nostros non esse inferiores intellexit, loco pro castris ad aciem instruendam natura oportuno atque idoneo, quod is collis ubi castra posita erant paululum ex planitie editus tantum adversus in latitudinem patebat quantum loci acies instructa occupare poterat, atque ex utraque parte lateris deiectus habebat et in fronte leniter fastigatus paulatim ad planitiem redibat, ab utroque latere eius collis transversam fossam obduxit circiter passuum CCCC [4] et ad extremas fossas castella constituit ibique tormenta conlocavit, ne, cum aciem instruxisset, hostes, quod tantum multitudine poterant, ab lateribus pugnantes suos circumvenire possent.
34 Iulius Caesar, De bello Gallico, 2, 11, 4; 5 (auctor 100BC-44BC)

[4] Hi novissimos adorti et multa milia passuum prosecuti magnam multitudinem eorum fugientium conciderunt, cum ab extremo agmine, ad quos ventum erat, consisterent fortiterque impetum nostrorum militum sustinerent, [5] priores, quod abesse a periculo viderentur neque ulla necessitate neque imperio continerentur, exaudito clamore perturbatis ordinibus omnes in fuga sibi praesidium ponerent.
35 Iulius Caesar, De bello Gallico, 2, 12, 7; 7 (auctor 100BC-44BC)

[7] Qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent atque ab eo oppido Caesar cum exercitu circiter milia passuum V abesset, omnes maiores natu ex oppido egressi manus ad Caesarem tendere et voce significare coeperunt sese in eius fidem ac potestatem venire neque contra populum Romanum armis contendere.
36 Iulius Caesar, De bello Gallico, 2, 15, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Cum per eorum fines triduum iter fecisset, inveniebat ex captivis Sabim flumen a castris suis non amplius milibus passuum X abesse; [2] trans id flumen omnes Nervios consedisse adventumque ibi Romanorum expectare una cum Atrebatibus et Viromanduis, finitimis suis [3] (nam his utrisque persuaserant uti eandem belli fortunam experirentur); [4] expectari etiam ab iis Atuatucorum copias atque esse in itinere; [5] mulieres quique per aetatem ad pugnam inutiles viderentur in eum locum coniecisse quo propter paludes exercitui aditus non esset.
37 Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 3, 2; 2 (auctor 100BC-44BC)

[2] Itaque una ex parte a Suebis circiter milia passuum C agri vacare dicuntur.
38 Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 10, 2; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] [Mosa profluit ex monte Vosego, qui est in finibus Lingonum, et parte quadam ex Rheno recepta, quae appellatur Vacalus insulam efficit Batavorum, in Oceanum influit [2] neque longius ab Oceano milibus passuum LXXX in Rhenum influit.
39 Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 11, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Caesar cum ab hoste non amplius passuum XII milibus abesset, ut erat constitutum, ad eum legati revertuntur; qui in itinere congressi magnopere ne longius progrederetur orabant.
40 Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 11, 4; 3 (auctor 100BC-44BC)

[4] Haec omnia Caesar eodem illo pertinere arbitrabatur ut tridui mora interposita equites eorum qui abessent reverterentur; tamen sese non longius milibus passuum IIII aquationis causa processurum eo die dixit: [5] huc postero die quam frequentissimi convenirent, ut de eorum postulatis cognosceret.
41 Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 22, 4; 5 (auctor 100BC-44BC)

[4] Huc accedebant XVIII onerariae naves, quae ex eo loco a milibus passuum VIII vento tenebantur quo minus in eundem portum venire possent: has equitibus tribuit.
42 Iulius Caesar, De bello Gallico, 4, 23, 6; 6 (auctor 100BC-44BC)

[6] His dimissis et ventum et aestum uno tempore nactus secundum, dato signo et sublatis ancoris, circiter milia passuum VII ab eo loco progressus aperto ac plano litore naves constituit.
43 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 2, 3; 3 (auctor 100BC-44BC)

[3] Collaudatis militibus atque eis qui negotio praefuerant, quid fieri velit ostendit atque omnes ad portum Itium convenire iubet, quo ex portu commodissimum in Britanniam traiectum esse cognoverat, circiter milium passuum XXX transmissum a continenti: huic rei quod satis esse visum est militum reliquit; [4] ipse cum legionibus expeditis IIII et equitibus DCCC in fines Treverorum proficiscitur, quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant Germanosque Transrhenanos sollicitare dicebantur.
44 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 9, 2; 2 (auctor 100BC-44BC)

Ipse noctu progressus milia passuum circiter XII hostium copias conspicatus est.
45 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 11, 8; 6 (auctor 100BC-44BC)

[8] Eo cum venisset, maiores iam undique in eum locum copiae Britannorum convenerant summa imperi bellique administrandi communi consilio permissa Cassivellauno, cuius fines a maritimis civitatibus flumen dividit, quod appellatur Tamesis, a mari circiter milia passuum LXXX. [9] Huic superiore tempore cum reliquis civitatibus continentia bella intercesserant; sed nostro adventu permoti Britanni hunc toti bello imperioque praefeceraut.
46 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 13, 1; 3 (auctor 100BC-44BC)

Hoc pertinet circiter mila passuum quingenta.
47 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 13, 6; 9 (auctor 100BC-44BC)

Hoc milia passuum octingenta in longitudinem esse existimatur.
48 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 13, 7; 10 (auctor 100BC-44BC)

[7] Ita omnis insula est in circuitu vicies centum milium passuum.
49 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 24, 7; 6 (auctor 100BC-44BC)

[7] Atque harum tamen omnium legionum hiberna praeter eam, quam Lucio Roscio im pacatissimam et quietissimam partem ducendam dederat, milibus passuum centum continebantur.
50 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 27, 9; 7 (auctor 100BC-44BC)

[9] Ipsorum esse consilium, velintne priusquam finitimi sentiant eductos ex hibernis milites aut ad Ciceronem aut ad Labienum deducere, quorum alter milia passuum circiter quinquaginta, alter paulo amplius ab eis absit.
51 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 32, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] At hostes, posteaquam ex nocturno fremitu vigiliisque de profectione eorum senserunt, collocatis insidiis bipertito in silvis opportuno atque occulto loco a milibus passuum circiter duobus Romanorum adventum exspectabant, [2] et cum se maior pars agminis in magnam convallem demisisset, ex utraque parte eius vallis subito se ostenderunt novissimosque premere et primos prohibere ascensu atque iniquissimo nostris loco proelium committere coeperunt.
52 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 46, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Caesar acceptis litteris hora circiter XI diei statim nuntium in Bellovacos ad M. Crassum quaestorem mittit, cuius hiberna aberant ab eo milia passuum XXV; [2] iubet media nocte legionem proficisci celeriterque ad se venire.
53 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 47, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Hora circiter tertia ab antecursoribus de Crassi adventu certior factus eo die milia passuum XX procedit.
54 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 47, 4; 4 (auctor 100BC-44BC)

[4] Labienus interitu Sabini et caede cohortium cognita, cum omnes ad eum Treverorum copiae venissent, veritus, si ex hibernis fugae similem profectionem fecisset, ut hostium impetum sustinere posset, praesertim quos recenti victoria efferri sciret, litteras Caesari remittit, quanto cum periculo legionem ex hibernis educturus esset; rem gestam in Eburonibus perscribit; docet omnes equitatus peditatusque copias Treverorum tria milia passuum longe ab suis castris consedisse.
55 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 49, 5; 4 (auctor 100BC-44BC)

[5] Postero die luce prima movet castra et circiter milia passuum quattuor progressus trans vallem et rivum multitudinem hostium conspicatur.
56 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 53, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Interim ad Labienum per Remos incredibili celeritate de victoria Caesaris fama perfertur, ut, cum ab hibernis Ciceronis milia passuum abesset circiter LX, eoque post horam nonam diei Caesar pervenisset, ante mediam noctem ad portas castrorum clamor oreretur, quo clamore significatio victoriae gratulatioque ab Remis Labieno fieret.
57 Iulius Caesar, De bello Gallico, 5, 53, 7; 6 (auctor 100BC-44BC)

[6] In his ab Lucio Roscio, quem legioni tertiae decimae praefecerat, certior factus est magnas Gallorum copias earum civitatum, quae Armoricae appellantur, oppugnandi sui causa convenisse [7] neque longius milia passuum octo ab hibernis suis afuisse, sed nuntio allato de victoria Caesaris discessisse, adeo ut fugae similis discessus videretur.
58 Iulius Caesar, De bello Gallico, 6, 7, 3; 3 (auctor 100BC-44BC)

[3] Positis castris a milibus passuum XV auxilia Germanorum exspectare constituunt.
59 Iulius Caesar, De bello Gallico, 6, 7, 4; 4 (auctor 100BC-44BC)

[4] Labienus hostium cognito consilio sperans temeritate eorum fore aliquam dimicandi facultatem praesidio quinque cohortium impedimentis relicto cum viginti quinque cohortibus magnoque equitatu contra hostem proficiscitur et mille passuum intermisso spatio castra communit.
60 Iulius Caesar, De bello Gallico, 6, 35, 6; 6 (auctor 100BC-44BC)

[6] Transeunt Rhenum navibus ratibusque triginta milibus passuum infra eum locum, ubi pons erat perfectus praesidiumque ab Caesare relictum: primos Eburonum fines adeunt; multos ex fuga dispersos excipiunt, magno pecoris numero, cuius sunt cupidissimi barbari, potiuntur.
61 Iulius Caesar, De bello Gallico, 6, 36, 2; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Cicero, qui omnes superiores dies praeceptis Caesaris cum summa diligentia milites in castris continuisset ac ne calonem quidem quemquam extra munitionem egredi passus esset, septimo die diffidens de numero dierum Caesarem fidem servaturum, quod longius progressum audiebat, neque ulla de reditu eius fama adferebatur, simul eorum permotus vocibus, [2] qui illius patientiam paene obsessionem appellabant, siquidem ex castris egredi non liceret, nullum eiusmodi casum exspectans, quo novem oppositis legionibus maximoque equitatu dispersis ac paene deletis hostibus in milibus passuum tribus offendi posset, quinque cohortes frumentatum in proximas segetes mittit, quas inter et castra unus omnino collis intererat.
62 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 3, 3; 4 (auctor 100BC-44BC)

[3] Nam quae Cenabi oriente sole gesta essent, ante primam confectam vigiliam in finibus Arvernorum audita sunt, quod spatium est milium passuum circiter centum LX.
63 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 16, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Vercingetorix minoribus Caesarem itineribus subsequitur et locum castris deligit paludibus silvisque munitum ab Avarico longe milia passuum XVI. [2] Ibi per certos exploratores in singula diei tempora quae ad Avaricum agerentur cognoscebat et quid fieri vellet imperabat.
64 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 38, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Litaviccus accepto exercitu, cum milia passuum circiter XXX ab Gergovia abesset, convocatis subito militibus lacrimans, "Quo proficiscimur," inquit, "milites?
65 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 40, 4; 3 (auctor 100BC-44BC)

[4] Adhortatus milites, ne necessario tempore itineris labore permoveantur, cupidissimis omnibus progressus milia passuum XXV agmen Aeduorum conspicatus immisso equitatu iter eorum moratur atque impedit interdicitque omnibus ne quemquam interficiant.
66 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 60, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Sub vesperum consilio convocato cohortatus ut ea quae imperasset diligenter industrieque administrarent, naves, quas Metiosedo deduxerat, singulas equitibus Romanis attribuit, et prima confecta vigilia quattuor milia passuum secundo flumine silentio progredi ibique se exspectari iubet.
67 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 66, 2; 2 (auctor 100BC-44BC)

[2] Magno horum coacto numero, cum Caesar in Sequanos per extremos Lingonum fines iter faceret, quo facilius subsidium provinciae ferri posset, circiter milia passuum decem ab Romanis trinis castris Vercingetorix consedit [3] convocatisque ad concilium praefectis equitum venisse tempus victoriae demonstrat.
68 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 69, 3; 3 (auctor 100BC-44BC)

[3] Ante id oppidum planities circiter milia passuum tria in longitudinem patebat: [4] reliquis ex omnibus partibus colles mediocri interiecto spatio pari altitudinis fastigio oppidum cingebant.
69 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 69, 6; 5 (auctor 100BC-44BC)

[6] Eius munitionis quae ab Romanis instituebatur circuitus XI milia passuum tenebat.
70 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 70, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] Opere instituto fit equestre proelium in ea planitie, quam intermissam collibus tria milia passuum in longitudinem patere supra demonstravimus.
71 Iulius Caesar, De bello Gallico, 7, 74, 1; 1 (auctor 100BC-44BC)

[1] His rebus perfectis regiones secutus quam potuit aequissimas pro loci natura quattuordecim milia passuum complexus pares eiusdem generis munitiones, diversas ab his, contra exteriorem hostem perfecit, ut ne magna quidem multitudine, si ita accidat, munitionum praesidia circumfundi possent; [2] ac ne cum periculo ex castris egredi cogatur, dierum triginta pabulum frumentumque habere omnes convectum iubet.
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

obelix a écrit :
jost a écrit :L’on trouve Abest directo itinere ab Utica paulo amplius passuum milibus III.
et
d’autres textes donnent abest derecto itinere ab Utica paulo amplius passus mille.
En fait, c'est la même chose pour derecto et directo ...
oui, il y aurait à redire sur cet adjectif .... :;)
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
Avatar du membre
obelix
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 16571
Enregistré le : lun. 04 juin 2007, 22:36
Localisation : Dole en amaous ...

Re: Alésia...

Message par obelix »

jost a écrit :L’on trouve Abest directo itinere ab Utica paulo amplius passuum milibus III.
et
d’autres textes donnent abest derecto itinere ab Utica paulo amplius passus mille.
Il existe aussi une version entre les deux que tu cites.(manuscrit Julius Caesar, De Bello gallico - 1450-1490 - BC;II;24) Il s'agit de "abest derecto itinere ab Utica paulo amplius passuum mille".

La seule de ces trois propositions qui soit au pluriel est celle qui contient "milibus". Mais est-ce la phrase originale, ou pas ?


Image
Solem lucerna non ostenderent
Avatar du membre
obelix
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 16571
Enregistré le : lun. 04 juin 2007, 22:36
Localisation : Dole en amaous ...

Re: Alésia...

Message par obelix »

jost a écrit : Mais pourquoi donc toutes les traductions donnent-elles mille pas ?
Soit le texte original donnait trois mille pas, soit c'est une correction apportée par un traducteur qui savait que mille pas ne suffisaient pas entre Kalaate et Utique. A savoir que la distance à vol d'oiseau du centre d'Utique au centre d'un camp placé sur le promontoire de Kalaate mesure bien les un peu plus de 3000 pas, soit 4,5 kms. Avec une distance de 1 mille, il n'y a qu'une seule possibilité qui est Zhana, mais là il n'y aurait pas de zone inondée sur le trajet le plus court, mais plutôt sur le trajet le plus long ...
Solem lucerna non ostenderent
jost
Cancoillotte Addict
Cancoillotte Addict
Messages : 7375
Enregistré le : mer. 15 août 2007, 9:21
Contact :

Re: Alésia...

Message par jost »

obelix a écrit :
jost a écrit : Mais pourquoi donc toutes les traductions donnent-elles mille pas ?
Soit le texte original donnait trois mille pas, soit c'est une correction apportée par un traducteur qui savait que mille pas ne suffisaient pas entre Kalaate et Utique. A savoir que la distance à vol d'oiseau du centre d'Utique au centre d'un camp placé sur le promontoire de Kalaate mesure bien les un peu plus de 3000 pas, soit 4,5 kms. Avec une distance de 1 mille, il n'y a qu'une seule possibilité qui est Zhana, mais là il n'y aurait pas de zone inondée sur le trajet le plus court, mais plutôt sur le trajet le plus long ...
Moi je mesure 3 km en vol d'oiseau entre les pentes plus douces de Kalaate et Utique, soit 2 milles pas.
Et dire qu'un traducteur connaissait à la localisation de d'Utique et de Kalaate est bien douteuse, car aucun ne mentionne 3000 pas dans sa traduction. Tous sont à mille pas.
Aussi se sont les versions les plus anciennes (alpha) qui donnent 1000 pas.
"La vérité est une ligne tracée entre les erreurs."
Répondre